W historii polskiego wzornictwa niewiele jest znaków graficznych, które osiągnęły status kultowych. Jednym z nich jest logo CPN, czyli Centrali Produktów Naftowych – przedsiębiorstwa państwowego, które przez dziesięciolecia stanowiło synonim stacji benzynowej w Polsce. Zaprojektowane w 1967 roku, logo to do dziś budzi uznanie projektantów, historyków sztuki użytkowej oraz miłośników minimalizmu. Jego siła tkwi w prostocie i niezwykle inteligentnym użyciu tzw. negatywu, czyli pustej przestrzeni, która staje się integralną częścią liternictwa.
Logo CPN nie tylko reprezentowało markę, lecz stało się także symbolem epoki PRL-u, której estetyka, mimo ograniczeń gospodarczych, potrafiła wydobyć z projektowania maksimum ekspresji. To projekt, który przetrwał próbę czasu – od betonowych stacji z lat 70., przez zmiany ustrojowe, aż po współczesne czasy, kiedy to PKN Orlen przypomniał go w 2018 roku jako ukłon w stronę tradycji.
Geneza i twórcy logo CPN
Autorem koncepcji logo CPN był Ryszard Bojar, znany projektant graficzny i współtwórca polskiej szkoły projektowania użytkowego. Wraz z nim nad projektem pracowali Stefan Solik i Jerzy Słowikowski, którzy wspólnie stworzyli znak, jaki przeszedł do historii. Ich celem było opracowanie symbolu prostego, uniwersalnego i funkcjonalnego – takiego, który sprawdzi się na stacjach paliw, cysternach, dokumentach i szyldach w całym kraju.
W tamtym czasie Polska Rzeczpospolita Ludowa stawiała na czytelność przekazu i oszczędność formy. Logo miało być nie tylko nośnikiem informacji, lecz również elementem porządkującym przestrzeń publiczną. W rezultacie powstał znak oparty na kwadracie – kształcie stabilnym i zrównoważonym, który doskonale nadawał się do reprodukcji w różnych technikach. Wewnątrz umieszczono litery „C”, „P” i „N” w formie geometrycznej, z czego najważniejszym elementem okazała się litera „N” – stworzona nie przez rysunek, ale przez negatyw wpisany w logotyp.
Ten zabieg uczynił logo unikalnym – przestrzeń pomiędzy „C” i „P” została tak zaprojektowana, by kształtowała „N”. Dzięki temu znak stał się niezwykle nowoczesny i dynamiczny, zachowując przy tym maksymalną prostotę. To przykład mistrzostwa projektowego, które do dziś stanowi inspirację dla grafików uczących się zasad konstrukcji logotypu.
Kolor i funkcja – siła pomarańczowego kwadratu
Jednym z najważniejszych elementów projektu było użycie intensywnego pomarańczowego koloru. W latach 60. nie był to wybór oczywisty – ówczesne logo firm państwowych często posługiwały się szarością lub czerwienią. Pomarańczowy, ciepły i energetyczny odcień symbolizował paliwo, energię i ruch, czyli istotę działalności CPN.
Kolor pomarańczowy w logotypie CPN miał również znaczenie praktyczne. Na tle krajobrazu dróg i stacji benzynowych był doskonale widoczny, nawet z dużej odległości. W połączeniu z kontrastującym czarnym liternictwem tworzył znak łatwy do zapamiętania i rozpoznania, niezależnie od miejsca. W ten sposób logo CPN spełniało swoją podstawową funkcję użytkową – informowało i przyciągało uwagę kierowców w całym kraju.
Nie bez znaczenia była też estetyka – kwadratowy kształt i wyrazista barwa nadawały logotypowi charakteru, który można by nazwać „technicznie eleganckim”. W epoce, gdy grafika użytkowa była podporządkowana zasadom racjonalności i funkcjonalizmu, projekt ten idealnie wpisywał się w ówczesny język wizualny.
Negatyw w logotypie – geniusz prostoty
To właśnie negatyw wpisany w logotyp stanowił o wyjątkowości tego projektu. Zastosowanie pustej przestrzeni do stworzenia litery „N” to przykład niezwykłego myślenia przestrzennego. W praktyce oznaczało to, że projektanci zrezygnowali z rysowania jednej z liter, zamiast tego pozwalając, by powstała ona z otaczającego ją tła.
Taki zabieg nie tylko nadał znakowi lekkości, lecz także sprawił, że logo CPN nabrało cech ponadczasowości. Użycie negatywu to rozwiązanie, które często pojawia się w logotypach nowoczesnych marek technologicznych czy luksusowych, jednak w latach 60. w Polsce był to ruch wręcz rewolucyjny. Bojar i jego zespół udowodnili, że minimalizm nie musi oznaczać nudy – przeciwnie, w prostocie można odnaleźć głębię, a w ograniczeniach – kreatywność.
Negatyw nie tylko porządkował przestrzeń graficzną, ale też tworzył iluzję trzeciego wymiaru. Dzięki temu znak wydawał się pulsować energią, co doskonale współgrało z charakterem marki paliwowej. Do dziś „pusta litera N” jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów w historii polskiego designu.
Logo CPN jako ikona polskiego wzornictwa
Z biegiem lat logo CPN zaczęło żyć własnym życiem. Dla pokoleń Polaków stało się symbolem podróży, drogi i przygody. Widok pomarańczowego znaku z literami CPN na horyzoncie oznaczał postój, kawę z termosu i tankowanie przed dalszą trasą. Był to element codzienności, który z czasem przeszedł do sfery nostalgii.
Współcześnie znak ten często pojawia się w publikacjach o historii polskiego designu. Jest analizowany w kontekście tzw. polskiej szkoły projektowania graficznego, obok takich dzieł jak logo LOT-u czy znak Uniwersalu. Jego wartość polega na umiejętnym połączeniu funkcji użytkowej z artystyczną świadomością formy.
Nie bez przyczyny logo CPN zostało uznane za jeden z najbardziej udanych projektów w historii polskiego brandingu. Jego siła tkwi w zrozumieniu proporcji, rytmu i światła – elementów, które czynią z prostego symbolu trwały znak kultury wizualnej.
Współczesne odrodzenie i znaczenie dziedzictwa CPN
W 2018 roku koncern PKN Orlen na krótko przywrócił logo CPN, wykorzystując je w kampanii promującej tradycję polskiego przemysłu paliwowego. Współczesne wersje logo pojawiły się na gadżetach, elementach wystroju i pamiątkowych materiałach, wzbudzając ogromne emocje wśród kierowców i miłośników polskiego designu.
Ten powrót nie był przypadkowy. W erze, gdy branding często bywa przesycony efektami i skomplikowaną grafiką, logo CPN przypomina o sile prostoty i spójności. Jego odświeżenie stało się dowodem, że dobrze zaprojektowany znak nie starzeje się – zmienia jedynie kontekst, w jakim jest odbierany.
Dziś projekt Bojara, Solika i Słowikowskiego funkcjonuje jako symbol polskiej tożsamości wizualnej. Jego minimalizm i gra negatywem wpisują się w międzynarodowe trendy projektowe, pokazując, że polski design od dawna potrafił tworzyć dzieła na najwyższym poziomie.
Dziedzictwo, które inspiruje
Historia logo CPN to nie tylko opowieść o udanym projekcie graficznym, ale też o pewnym sposobie myślenia o przestrzeni, funkcji i estetyce. To przykład, że forma może wynikać z logiki, a prostota – z doskonałości technicznej.
Dla współczesnych projektantów logo CPN stanowi lekcję, że mniej naprawdę znaczy więcej, jeśli decyzje projektowe są przemyślane i konsekwentne. Negatyw wpisany w logotyp nie był przypadkiem – był efektem głębokiego zrozumienia zasad wizualnej harmonii i równowagi.
Masz pytania?
Zadzwoń lub spójrz na ofertę poniżej!
Świetny artykuł! Bardzo doceniam klarowne spostrzeżenia, którymi się podzieliłeś – świadczą o Twoim prawdziwym doświadczeniu. Jako osoba pracująca w tej branży, na co dzień dostrzegam wagę silnej obecności w sieci.